Tasili Wan Ahdżar - czyli ostatni raz powracamy do neolitu

Wikipedia:

Tasili Wan Ahdżar - pasmo górskie na Saharze w południowo-wschodniej Algierii o długości około 500 km, z najwyższym szczytem Adrar Afao2158 m n.p.m. w masywie Adrar. Najbliższym miastem jest Dżanat położony około 10 kilometrów na południowy zachód od gór.

W obszarze pasma odkryto prehistoryczne malowidła naskalne i inne stanowiska archeologiczne z okresu neolitu, kiedy panował tu jeszcze wilgotniejszy klimat i góry znajdowały się na terenie sawanny, a nie pustyni. Malowidła przedstawiają stada bydła, duże dzikie zwierzęta (m. in. krokodyle) i ludzi przy polowaniu i w tańcu.

Podałam wcześniej przykład malarstwa naskalnego na Saharze, jednak bez skonkretyzowania miejsca. Istnieje minimalna (ale jednak!) możliwość, że zostaniemy poproszeni o dokładnie podanie miejsca w którym się one znajdują. Najbardziej znane malowidła znajdują się w Tasili:

Biskupin

Biskupin Osada w Biskupinie wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej, trwającym od środkowej epoki brązu, od ok. XIV w. p.n.e., po wczesną epokę żelaza, czyli do ok. V w. p.n.e.
Powody założenia grodu:

1. zagrożenie ze strony ludów koczowniczych – Kimmerów i Scytów
2. walki wewnątrz plemienne
3. chęć naśladownictwa miast greckich, z którymi społeczności kultury łużyckiej zapoznać się mogły dzięki dalekosiężnej wymianie handlowej organizowanej przez kolonie greckie

Sztuka neolitu i brązu - Architektura

- prymitywne domostwa – szałasy, ziemianki, nawodne budowle na palach)

– początki architektury monumentalnej:

megality -> menhiry -> dolmeny -> kromlechy

• megality - budowle z wielkich brył kamiennych, nie wiązanych zaprawą, lub pojedyncze obeliski:

- rozsiane na wybrzeżach Europy północnej

- są to początki architektury sakralnej

 - menhir - pionowe, potężne, pojedyncze słupy, w szeregach lub w kręgach z centrum do składania ofiar.

  

 aleja menhirów Carnac, Francja

 

- dolmen - prehistoryczna budowla megalityczna o charakterze grobowca. Składała się z głazów wkopanych pionowo w ziemię i wielkiego płaskiego bloku skalnego, który był na nich ułożony.

 

 dolmeny w Borger, Holandia

- kromlech - krąg zbudowany z ustawionych pionowo kamieni, często wokół grobowca lub miejsca kultu.

 

 trylit w Stonehenge

 szkic rekonstrukcji Stonehenge

 plan i rekonstrukcja Stonehenge

Stonehenge

 Stonehenge

 

 

Sztuka neolitu i brązu

Rewolucja neolityczna polegała na udomowieniu zwierząt, upowszechnieniu hodowli zwierząt i uprawy roślin. Ludzie wiedli osadniczy tryb życia, architektura domostw była prymitywna (np.szałasy), jednak architektura sakralna niezwykle imponująca. Były to pierwsze budowle monumentalne. Rozwijała się też sztuka mobilna (figurki, ozdoby, naczynia), wzbogacona o sztukę zdobniczą (ornament). Pojawiły się też kamienne posągi bóstw, tzw. idole.


SZTUKA MOBILNA

• ceramika, ozdoby, rzeźby, początki architektury, sztuka zdobnicza
• naczynia z gliny, narzędzia, broń, biżuteria
• doskonalenie narzędzi, pierwsze osady w żyznych deltach rzeki

SZTUKA ZDOBNICZA:

Najpopularniejszą formą sztuki dekorującej był ornament, który zawsze pozostaje w ścisłym związku z przedmiotem, który zdobi. Obiega w postaci pasów naczynia, pokrywa powierzchnię przedmiotów, podkreślając ich naturalny kształt i wyodrębniając charakterystyczne miejsca. Podstawą każdego ornamentu jest element powtarzalny - motyw. Motywy ornamentalne były różne: abstrakcyjne o charakterze geometrycznym lub organicznym przedstawiające dekoracyjnie uproszczone postacie ludzkie i zwierząt.

IDOLE

Uproszczone kształty, zaledwie kojarzą się z postacią ludzką lub zwierzęcą. Uogólniona forma, brak inspiracji przyrodą. Nasuwa się wniosek, że od schyłku paleolitu sztuka znów przeszła ewolucję w kierunku od naśladowania natury do wyrażania idei, od odwzorowywania do silnego jej przetworzenia. Rzeźby tworzone w III i II tysiącleciu p.n.e. przez mieszkańców greckich Cykladów. Wszystkie pokazane figurki są z marmuru.

idol wiolinowy

  

Mezolit

W mezolicie wyróżniamy kulturę azylską i maglemorską. Trwały one jednocześnie na różnych terenach i datowane są na 8,000 rok p.n.e. Mezolit nazywany jest schyłkiem paleolitu, ponieważ wtedy sztuka realistyczna, zastąpiona została przez geometryczne symbole ryte na kamieniach. Malarstwo jaskiniowe powoli zanikało, jednak nadal można znaleźć wiele przykładów sztuki naskalnej w Hiszpanii, północnej i południowej Afryce - terenach występowania kultury azylskiej. Najsłynniejsze malowidła z tamtego okresu znaleziono na Saharze, wykonane w czasach kiedy pustyna była kwitnącym stepem zamieszkanym przez plemiona pasterskie.

Kultura maglemorska występowała na terenach Danii i Pomorza. Ludzie z tej kultury żyli w lasach, na brzegach rzek i jezior oraz na terenach podmokłych. Zajmowali się łowiectwem i rybołówstwem. Udomowili psa. Tworzyli zoomorficzną plastykę bursztynową i rzeźbione kościane berła.

Wenus - czyli paleolitu część VI

Podczas poszukiwań paleolitycznych piękności, natrafiłam na niezwykle ciekawe ilustracje, wykonane na podstawie posążków Wenus, przedstawiające wizerunki prehistorycznych kobiet i ich stroje. Ciekawe na ile trafne są interpretacje artysty?

 wyobrażenia Wenus z Brassempouy

Wenus z Lespugue

Wenus z Willendorfu

Wenus - czyli paleolitu część V

Wenus z paleolitu nazywane są posążki przedstawiające postać kobiety z przesadnie uwydatnionymi piersiami, brzuchem, udami bądź waginą - atrybutami kobiety brzemiennej. Najprawdopodobniej były to wizerunki bogini związanej z kultem płodności, która sprawowała opiekę nad kobietami.

Wenus z Willendorfu

Znaleziona w 1908 roku podczas prac drogowych w miejscowości Willendorf w Austrii, przez robotnika Johanna Verana. Zidentyfikowana i opisana została przez Josepha Szombathy'ego jako pochodząca z okresu oryniackiego. Wyrzeźbiona jest z kamienia kredowego, nie występującego w tej okolicy i pomalowana czerwoną ochrą (naturalny, trwały barwnik ziemny pochodzenia mineralnego). Zamiast głowy posiada coś na kształt pszczelego ula. Oryginał znajduje się w Muzeum Naturhistorisches w Wiedniu.

Wenus z Hohle Fels

Nazywana też Wenus z Schelklingen, znaleziona została w 2008 roku w jaskini Hohle Fels koło Schelkingen. Figurka datowana jest na 35-40 tysięcy lat temu (okres górnego paleolitu, być może kultura oryniacka). Zamiast głowy posiada obrączkę, bardzo możliwe, że była noszona jako amulet. Jest to najstarszy, niekwestionowany przykład prehistorycznej Wenus.

 Wenus z Brassempouy 

Jest to miniaturowe (3,5 cm wysokości) popiersie kobiety wykonane z kości słoniowej, datowane pomiędzy 31-24 tys. lat p.n.e. (górny paleolit). Została znaleziona w jaskini Grotte du Pappe niedaleko miejscowości Brassempouy we Francji.

 

Wenus Impudique

Pierwsza odnaleziona prehistoryczna statuetka Wenus. Odkrycia dokonał w 1864 roku, archeolog Markiz Paul de Vibray, we Francji. To on pierwszy nazwał ją ''Wenus'', dzięki niemu zaczęto nazywać tak wszystkie inne statuetki.

Wenus z Lespugue

Odnaleziona w 1922 roku przez Rene de Saint-Perier w jaskini Rideaux, koło Lespugue u podnóży Pirenejów. Figurka posiada wyjątkowo przesadzone kobiece proporcje. Niestety, podczas wydobycia została uszkodzona.

 

Wenus z Dolních Věstonic

Znaleziona została w miejscowości Dolní Věstonice na Morawach, w Czechach 13 lipca 1925 roku w warstwie popiołu, w dwóch częściach. Datowana jest na okres kultury graweckiej (ok. 26,000 tys. lat wstecz). W 2004 roku na skanie tomograficznym zauważono odcisk palca dziecka pomiędzy 7 a 15 rokiem życia. Wraz z kilkoma innymi znalezionymi na Morawach figurkami, jest to przykład najstarszej ceramiki na świecie. Wykonana jest z gliny, a wypalana była w stosunkowo niskiej temperaturze.

 Myślę, że to najbardziej znane i potrzebne przy nauce historii sztuki przykłady paleolitycznych Wenus. Jeśli ktoś byłby zainteresowany dalszym poszerzaniem tego tematu, proponuję zapoznać się z:

• Wenus Ocicką (jedyną znalezioną w Polsce)
• Wenus z Tan-Tan (uznawaną przez większość naukowców za najstarszy zabytek wytworzony przez człowieka)
• Wenus z Laussel (płaskorzeźba paleolitycznej Wenus)